«Ο πόλεμος είναι μισητός από τις μητέρες»

ΑΡΜΕΝΙΑ ΜΕΡΟΣ Γ’

Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη «ο πόλεμος είναι ένας βίαιος διδάσκαλος» και κατά τον λυρικό ποιητή Πίνδαρο «ο πόλεμος φαίνεται γλυκός σε αυτούς που δεν έχουν την εμπειρία του ενώ η κινητήριος δύναμή του είναι ο χρυσός». Πάρα πολλά τα γνωμικά για τον πόλεμο. Και όλα είναι αλήθειες, όπως αυτό που είπε ο Οράτιος: «Ο πόλεμος είναι μισητός από τις μητέρες» και αν θέλετε να το πάμε πιο πέρα, «την ημέρα που η δύναμη της αγάπης θα υπερνικήσει την αγάπη της δύναμης, ο κόσμος θα γνωρίσει την ειρήνη». Τάδε έφη Μαχάτμα Γκάντι. Προφανώς έχουμε δρόμο ακόμα ως ανθρωπότητα, μα σε ένα μνημείο σαν αυτό της γενοκτονίας των Αρμενίων –στον λόφο πάνω από την πόλη του Γερεβάν- δεν γίνεται να μην συλλογιστείς όλα τα παραπάνω…

Η φλόγα στο μνημείο καίει αδιάλειπτα και όταν την κοιτάς, ανεξαρτήτως εθνικότητας, σκέφτεσαι όσους έφυγαν βίαια. Στο ακαδημαϊκό και ερευνητικό κέντρο που βρίσκεται εκεί και που είναι παράλληλα μουσείο, μαθαίνει κανείς για τα δεινά του πολέμου μέσα από αρχεία, φωτογραφίες, αντικείμενα, μελέτες, μαρτυρίες για την πολύπαθη ιστορία του λαού των Αρμενίων και όχι μόνον, αφού υπάρχει και ξεχωριστό τμήμα για την καταστροφή της Σμύρνης το 1922.

Κοιτάζοντας τις φωτογραφίες και παρακολουθώντας την καταπληκτική ξεναγό μας, στάθηκα περισσότερο στο τμήμα των γυναικών. Κατά την γενοκτονία των Αρμενίων οι γυναίκες και τα παιδιά είναι τα πλέον τραγικά πρόσωπα. Ναι… οι μητέρες μισούν τον πόλεμο. Γιατί αυτές γεννούν, φέρνουν ζωή και ο πόλεμος την παίρνει, την καταστρέφει. Λέτε οι αρχαίοι Έλληνες να έβαλαν τυχαία την Αφροδίτη μαζί με τον Άρη; Μπορεί ο θεός του πολέμου να φέρει πόλεμο όταν τον αγκαλιάζει η θεά της ομορφιάς, του έρωτα, της αγάπης, της γονιμότητας, της αρμονίας, της ελευθερίας; Δεν μπορεί!

    

 

 

Ά-λογα

Όπως φαίνεται διανύουμε εποχή πολέμου, εντός και εκτός μας… Οι δύο εραστές προφανώς είναι ακόμα μακριά μεταξύ τους και οι μητέρες υποφέρουν. Οι γυναίκες υποφέρουν. Σε κάθε πόλεμο οι γυναίκες βιώνουν αβάσταχτες απώλειες. Κακοποιούνται με κάθε τρόπο, βάναυσα. Σαν να μην έχουν υπόσταση, σαν να είναι τρόπαια.  Ο Θουκυδίδης από όσα είδε και κατέγραψε στους Πελοποννησιακούς πολέμους κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο άνθρωπος στην φύση του είναι κακός και μόνο η καλλιέργεια και η παιδεία μπορούν να δημιουργήσουν αντιστάσεις στο κακό, να στήσουν αναχώματα στην ζωώδη φύση, στα άγρια ένστικτα που αφήνονται αχαλίνωτα όταν τα ‘α-λογα του άρματος που οδηγεί ο καθένας μας δεν ελέγχονται. Έτσι, οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στην καταστροφή τόσο του αναβάτη-οδηγού του άρματος όσο και εκείνων που θα βρεθούν στον δρόμο του…

Γυναίκες, νεαρές όμορφες Αρμένισσες σε φωτογραφίες με τατουάζ στο πρόσωπό τους κοιτάζουν με θλίψη ή με καρτερική αποδοχή της μοίρας τους ως σκλάβες των Τούρκων. Τα τατουάζ που τους έκαναν υποδηλώνουν ότι ανήκουν στο νέο αφέντη. Όλοι ξέρουν ότι δεν είναι ελεύθερες πια και οποιαδήποτε προσπάθεια διαφυγής είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Πόλεις, όπως η Χαρπούτ και η Μεζρέ, ήταν κέντρα εμπορίας Αρμενίων, Ελλήνων και Ασσύριων σκλάβων. Οι πλέον επιθυμητές γυναίκες ήταν αυτές που προέρχονταν από πλούσιες οικογένειες.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Η ιστορία της Αρσαλουί ή Αουρόρα

Και στον απέναντι τοίχο η φωτογραφία της όμορφης Αρσαλουί ή Αουρόρα Μαρντιγκανιάν. Η πλούσια οικογένειά της μαζί με εκείνες πολλών Αρμενίων ξεσπιτώθηκε και εκδιώχθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στον δρόμο, με τα πόδια, προς τα σύνορα με την Συρία οι Τούρκοι χωροφύλακες που φύλαγαν το κονβόι έσφαξαν τους γονείς της Αουρόρα, τους τέσσερις αδερφούς και τις τρεις αδερφές της μπροστά στα μάτια της, ενώ την ίδια την πήραν μαζί τους. Ήταν μόλις 14 ετών. Στον δρόμο προς τα βάθη της Ανατολίας την πούλησαν σε σκλαβοπάζαρο. Υπέμεινε κακοποιήσεις μέχρι που αποφασίζει να πέσει στον Ευφράτη ποταμό για να ξεφύγει. Πράγματι κατάφερε να επιζήσει και μετά από 18 μήνες περιπλάνησης έφτασε στην Τιφλίδα. Εκεί βοήθησε στην φροντίδα χιλιάδων ορφανών παιδιών που είχαν απελευθερωθεί από οικογένειες μουσουλμάνων, ενώ βοήθησε και στην καταγραφή των στοιχείων των νεαρών Αρμενισσών που είχαν διασωθεί από χαρέμια.

Στην συνέχεια η Αουρόρα πήγε στην Αγία Πετρούπολη, ύστερα ταξίδεψε μέχρι το Όσλο της Νορβηγίας και τελικά με την βοήθεια του οργανισμού NER πήγε στη Νέα Υόρκη. Την υιοθέτησε μια αρμένικη οικογένεια με την βοήθεια της οποίας η Αουρόρα άρχισε να αναζητά τον μεγαλύτερο αδερφό της που ήδη είχε πάει στην Αμερική, πριν αρχίσουν οι διωγμοί. Η γνωριμία με τον νεαρό σεναριογράφο Χάρβεϊ Γκέιτς ήταν κρίσιμη για να φτάσει η ιστορία της να γίνει βιβλίο και ύστερα ταινία. Το βιβλίο είχε τον τίτλο «Μανιασμένη Αρμενία: η ιστορία της Αουρόρα Μαρντιγκανιάν, το χριστιανικό κορίτσι που επιβίωσε της μεγάλης σφαγής», ενώ η ταινία που δημιουργήθηκε το 1919 με την ίδια να παίζει τον πρωταγωνιστικό ρόλο είχε τον τίτλο «Δημοπρασία Ψυχών». Η πρεμιέρα της ταινίας είχε γίνει στο Λονδίνο.

   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Η ίδια η Αουρόρα παραδέχθηκε χρόνια αργότερα στον ιστορικό Άντονι Σλάιντ ότι ο τρόπος με τον οποίο θανατώθηκαν 16 νεαρά κορίτσια, αν και παρουσιάζεται στην ταινία με σταύρωση, στην πραγματικότητα ήταν ακόμα πιο βάναυσος. Δεν χρειάζονται λεπτομέρειες. Σε πόσους πολέμους έχουν υποφέρει οι γυναίκες πίσω στα χρόνια… Το 2022 η ζωή της Αουρόρα ήταν το θέμα του ντοκιμαντέρ κινουμένων σχεδίων με τον τίτλο «η Ανατολή της Αουρόρα» (Aurora’s Sunrise) και αποτέλεσε την συμμετοχή της Αρμενίας στα αμερικανικά βραβεία κινηματογράφου το 2023.

Γενοκτονία

Ο τύπος συχνά χαρακτήριζε τη Μαρντιγκανιάν ως την Ζαν ντ’ Αρκ της Αρμενίας, καθώς αυτή αποτέλεσε την φωνή των θυμάτων, ρίχνοντας διεθνώς φως στα αίσχη που έγιναν από τους Οθωμανούς. Η γενοκτονία των Αρμενίων έγινε το 1915 και έχασαν τη ζωή τους 1,5 εκατομμύριο Αρμένιοι. Κάθε χρόνο στις 24 Απριλίου Αρμένιοι και ξένοι ανεβαίνουν στο μνημείο για να καταθέσουν στεφάνια στη μνήμη των νεκρών.

Φυσικά, στους πολέμους μαζί με τις γυναίκες υποφέρουν και τα παιδιά. Το πιο ευάλωτο κομμάτι των ανθρώπων. Μήπως δεν υποφέρει και τώρα από κάθε είδους πόλεμο που συμβαίνει; Κανονικό πόλεμο, μη κανονικό πόλεμο κ.ο.κ; Αρκεί να σημειωθεί ότι μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, στα εδάφη της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που κατέλαβαν οι σύμμαχοι, απελευθερώθηκαν πάνω από 90.000 ορφανά Αρμενίων. Τα περισσότερα από αυτά και άλλα τόσα, σώθηκαν χάρη σε ιεραπόστολους και ανθρώπους με μεγάλη καρδιά και πολλή αγάπη μέσα τους.

Το 1899 ο Ελβετός ιεραπόστολος Γιάκομπ Κούνζλερ πήγε στην Ούρφα προκειμένου να εργαστεί στο τοπικό νοσοκομείο. Από το 1914 μέχρι και το 1922 έσωσε μαζί με την γυναίκα του Ελίζαμπεθ πάρα πολλούς Αρμένιους. Το 1922 οργάνωσε την μεταφορά 8.000 ορφανών των Αρμενίων στη Συρία και τον Λίβανο. Εκεί έστησε ορφανοτροφεία και ανέλαβε την φροντίδα των παιδιών.

Το 1903 η Δανή Κάρεν Τζέπε στάλθηκε από την Γερμανική Αποστολή στην Ανατολή στην Οθωμανική Αυτοκρατορία με σκοπό να φροντίσει 350 ορφανά παιδιά Αρμενίων. Κατά την διάρκεια των σφαγών το 1915 έθεσε σε κίνδυνο τη ζωή της προκειμένου να σώσει όσους περισσότερους Αρμένιους μπορούσε.

Το 1905 η Καταρίνε Μποντίλ από τη Νορβηγία βρέθηκε σε αποστολή στο Μους. Εκεί ίδρυσε νοσοκομείο και εργάστηκε σε ορφανοτροφείο. Έσωσε αμέτρητα παιδιά και γυναίκες κατά την γενοκτονία. Το 1922 ίδρυσε το ορφανοτροφείο Lousaghbyur στην Αλεξανδρούπολη.

Η Εσθονή Έντβιγκ Άννα Μπουλ, από το 1911 που έφτασε στην Κιλικία μέχρι και το 1922 είχε σώσει πολλά ορφανά παιδιά των Αρμενίων από τις σφαγές. Από εκεί και μετά βοήθησε στο Χαλέπι 160.000 Αρμένιους πρόσφυγες, ενώ αργότερα έστησε νοσοκομείο, υφαντουργείο και εργαστήριο χειροτεχνιών για να εξασφαλίσει εργασία σε 500 Αρμένισσες και νεαρά κορίτσια.

Η Μαρία Γιάκομπσεν στάλθηκε στο Χαρμπέρντ για βοήθεια από τους «Αποστολικούς Εργάτες των Γυναικών». Μαζί με την αμερικανική φιλανθρωπική οργάνωση NER μάζεψε και έσωσε περισσότερα από 3.600 ορφανά παιδιά. Μετά το 1921 συνέχισε την εργασία της στην Βηρυτό που ήδη βρίσκονταν εκεί χιλιάδες ορφανά Αρμενίων.

Και η λίστα συνεχίζεται… Μα το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε εμείς σήμερα, είναι μια αναφορά σε αυτούς τους ανθρώπους επειδή χάρη σε αυτούς σώθηκαν χιλιάδες ζωές. Μια επίσκεψη στο Μνημείο-Μουσείο Γενοκτονίας των Αρμενίων αξίζει από πολλές πλευρές και αποτελεί ισχυρή υπενθύμιση των δεινών του πολέμου. Ο πόλεμος πάντα θα είναι μισητός από τις μητέρες!

Η αναδημοσίευση φωτογραφιών και κειμένων του blog, επιτρέπεται μόνο έπειτα από άδεια του annastories.gr